Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek

- rk- Gen. -a stump, end; ogarek świecy candle-end; Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek (try to) serve two masters; have one face to God and another to the devil; run with the hare and hunt with the hounds.

* * *

-o- Dat. -u Voc. -że pl. - owie arch. -i

1. Bóg rel. God; wierzyć w Boga believe in God; Pan Bóg the Lord (God); Bóg Ojciec God the Father; Bóg wszechmogący almighty God; mieć się jak u Pana Boga za piecem be (as) snug as a bug in a rug; pożal się Boże! l. Boże odpuść! Lord have mercy!; God help us!; Bóg zapłać! God will repay you!; may God repay you!; robić coś za Bóg zapłać do sth out of the kindness of one's heart; Bóg mi świadkiem as God is my witness; I swear by (almighty) God; I swear to God; jak Boga kocham! honest to God!; niech mnie Bóg skarze! as God is my witness!; tak mi dopomóż Bóg so help me God; szczęść Boże! (may) God bless you!; idź z Bogiem go with God; Bóg z tobą l. zostań z Bogiem may God be with you; na Boga! for God's l. heaven's sake!; good God!; good heavens!; dzięki Bogu l. chwała Bogu l. chwalić Boga thank God; thank heavens; niech Bóg broni! l. broń Boże l. nie daj Bóg! l. uchowaj Boże! God l. heaven forbid!; o, Boże! l. mój Boże! oh, my God!; goodness gracious!; kogo Bóg prowadzi? przest. who is there?; niech cię Bóg ma w swojej opiece God help you; miej Boga w sercu l. bój się Boga! have a heart; żyć jak Pan Bóg przykazał stick to the straight and narrow; Bóg wie co (only) God knows; Bóg jeden wie, gdzie ona jest Lord knows where she is; co to było, na miły Bóg? what in God's name was that?; zapomniany przez Boga (i ludzi) God-forsaken; (nagi) jak go Pan Bóg stworzył pot. naked as a jaybird; żart. in his birthday suit; Bogu ducha winien (as) innocent as a lamb; Bogiem a prawdą to tell the truth; Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek run with the hare and hunt with the hounds; Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy God's mills grind slow but sure; God comes with leaden feet but strikes with iron hands; kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje the early bird catches the worm; gość w dom, Bóg w dom a guest is a blessing to the home; strzeżonego Pan Bóg strzeże forewarned is forearmed; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie like for like; you get what you give; what comes around goes around; człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi man proposes, God disposes.

2. mit. god; bóg wojny god of war; war god; bogowie greccy/rzymscy/germańscy Greek/Roman/Germanic gods; składać ofiarę bogom make an offering l. a sacrifice to the gods.

- Bóg Ojciec God the Father

- Bóg Zastępów Lord (God) of hosts

- Bóg Żywy living God

- bać się Boga to fear God

- Bogiem a prawdą to tell the truth, as a matter of fact

- Bogu ducha winien (as) innocent as the day sb/one was born, (as) innocent as a lamb

- Bóg (jeden) wie a. Bóg (jeden) raczy wiedzieć God a. Lord a. heaven (only) knows

- Bóg zapłać (podziękowanie) God bless you

- bój się a. na a. dla Boga for God’s a. heaven’s sake

- broń (Panie) Boże a. niech Bóg broni a. uchowaj Boże God a. heaven forbid!

- chwała Bogu! praise the Lord!, praise be to God!

- dzięki Bogu! thank God!

- daj Boże, żebyśmy wyszli z tego cało God help us get out of this alive

- daj Boże wyjdziemy z tego cało God willing, we’ll get out of this alive

- idź/idźcie z Bogiem go away

- jak Boga kocham honest to God pot.; I swear to God

- Bóg mi świadkiem a. niech mnie Bóg skarze as God is my witness!

- tak mi dopomóż Bóg so help me God!

- jak Bóg da God willing

- jak Bóg na niebie (as) sure as there’s a God in heaven; (as) sure as (God made) little green apples pot.

- jak Bóg przykazał pot. piously, religiously

- jak go Pan Bóg stworzył in his birthday suit pot., żart.

- jak u Pana Boga za piecem (as) snug as a bug in a rug pot.

- miły Boże a. na miły Bóg a. jak mi Bóg miły (zdumienie, zaskoczenie) good God!, my God!; (oburzenie) for God’s a. heaven’s sake!, for the love of God!

- nie mieć Boga w sercu to be ruthless, to have no conscience

- niech cię Bóg ma w swojej opiece God be with you

- niech cię Bóg broni God a. heaven forbid!

- pójść do Boga a. stanąć przed Bogiem a. spocząć w Bogu a. oddać duszę Bogu książk. to (go to) meet one’s maker euf.

- robić coś za Bóg zapłać to do sth for free pot.

- szczęść Boże God bless!

- uchowaj Boże! God a. heaven forbid!

- wielki Boże! good God a. Lord!

- zaklinać się na Boga to swear solemnly a. to God

- pożal się Boże pot., iron. ‘a sorry excuse for’

■ człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi przysł. man proposes, God disposes przysł.

- jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie przysł. tit for tat

- kto rano wstaje temu Pan Bóg daje przysł. the early bird catches the worm przysł.

- Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy przysł. the mills of God grind slowly, but they grind exceeding small przysł.

- Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek przysł. it’s what’s known as hedging one’s bets

- starszy pan an elderly gentleman

- dzwonił do ciebie jakiś pan some man rang you (on the phone)

- przyszło dwóch panów w sprawie ogłoszenia two men came about the advertisement

- nagrodę wylosował pan Marek Brzoza and the prize goes to (Mr) Marek Brzoza

- a teraz pan profesor Zasławski będzie mówił o… and now Professor Zasławski will speak about…

- proszę pana! czy to pański parasol? excuse me, sir! is this umbrella yours?

- przepraszam, czy ma pan ogień? excuse me, have you got a light?

- panowie, sytuacja jest poważna gentlemen, the situation is serious

- kasetę wyślemy panu pocztą we’ll send you the cassette by post

- dzwonił pana syn (Sir) your son rang

- Szanowny Panie! (w korespondencji) Dear Sir…

- panie władzo posp. officer

- panie kierowco, dojadę tym autobusem na dworzec? pot. is this bus going to the station?

- panie Janku, dyrektor pana wzywa Janek, the boss is calling you

- widzi pan pot. you see

- widzisz pan posp. see

- widzi pan, to było tak… this is how it happened…

- patrz pan, jaki chytry! posp. see how cunning he is!

- panie starszy! przest., pot. waiter!

- Burek! chodź do pana! Burek! come here!

- psiak chodził wszędzie za swoim panem the little dog followed his master everywhere

- jej srogi ojciec był panem całej rodziny her strict father was master of the entire house

- służący wypełniał każdy rozkaz swojego pana the servant attended to his master’s every need

- pana nie ma w domu the master is out

- pan od matematyki/wuefu the maths/PE master

- nasz Pan (Chrystus) Our Lord

- Pan z wami the Lord be with you

- Pan Jezus Lord Jesus

- Pan Zastępów the Lord of hosts

- a ja go, panie (tego), złapałem za rękaw, panie (tego), i nie puszczam so I gets a. catches him by the sleeves, like, and I don’t let go, see? pot.

■ pan domu (głowa rodziny) the master of the house; (wobec gości) the host

- pan młody bridegroom, groom

- pan i władca lord and master

- być panem siebie a. swojej woli to be one’s own master

- być panem u siebie to be independent

- być/zostać panem sytuacji to be/to become master of the situation

- jestem z nim na pan a. mówię mu (per) pan I’m not on first-name terms with him

- być z polszczyzną za pan brat to have a good command of Polish

- być z komputerem za pan brat to be computer-literate

- być z kimś za pan brat to be on friendly a. good terms with sb

* * *

* * *

Dat. i Loc. -u pl. - owie

1. (= bliżej nieznany mężczyzna) gentleman; ( przy bezpośrednim zwracaniu się) you; pan w średnim wieku a middle-aged gentleman; jakichś dwóch panów some two gentlemen.

2. ( władca) lord; pan lenny l. feudalny hist. liege; najjaśniejszy pan His Highness; być panem sytuacji be the master of the situation; być panem życia i śmierci be the master of life and death; być panem siebie be one's own man l. boss; być panem własnego losu be the captain of one's soul; być panem u siebie be one's own master; mój pan i władca żart. my lord and master; (co) pan każe, sługa musi the servant follows his master's orders; pan na włościach lord of the manor; znaj pana know your master.

3. (= Bóg) God, Lord; Pan Bóg God; nasz Pan Our Lord; zasnąć w Panu rest in peace; Pan zastępów rel. Lord of Hosts; chwalcie Pana rel. exhalt ye the Lord; na chwałę Pana rel. to the glory of God; wzywać imię Pana nadaremnie rel. take the Lord's name in vain; strzeżonego Pan Bóg strzeże forewarned is forearmed; an ounce of prevention is worth a pound of cure; (świecić) Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek run with the hare and hunt with the hounds.

4. szkoln. (= nauczyciel) master; pan od polskiego Polish teacher.

5. ( gospodarz) master; pan domu master of the house; jaki pan, taki kram like master, like man.

6. ( oficjalna forma grzecznościowa) you; pan Jan Kowalski Mr Jan Kowalski; pan Kowalski Mr Kowalski; pan Jan Jan; pan profesor Professor; pan Kowalski (= nieokreślona osoba) Mr. Smith, Joe Public; niejaki pan Kowalski a certain Mr Kowalski, one Mr Kowalski; pan profesor Kowalski Professor Kowalski; proszę pana,... sir...; czym mogę panu służyć? (how) can I help you, sir?; to pana samochód? it that your car, sir?; pan pozwoli allow me; panie dyrektorze, telefon do pana Manager, a phone call for you; panie prezydencie Mr President!; panie przewodniczący Mr Chairman!; pan młody the bridegroom; być z kimś za pan brat be on familiar terms with sb, be palsy-walsy with sb; być z kimś na pan not address sb by his first name, not be on intimate terms with sb; nagi jak go Pan Bóg stworzył in his birthday suit; Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy God comes with leaden feet, but strikes with iron hands; pan władza pot. officer; Piotruś Pan ( w bajce) Peter Pan.

- świeczki na choinkę a. choinkowe Christmas tree candles

- świeczki na torcie urodzinowym candles on a birthday cake

- zapalić/zgasić świeczkę to light/blow out a candle

■ świeczki stanęły komuś w oczach sb saw stars

- Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek przysł. to run with the hare and hunt with the hounds

- gra warta/niewarta świeczki the game is worth/not worth the candle

* * *

- bł- Dat. -u Voc. -e pl. -y l. -i rel.

1. devil, fiend.

2. diabeł błotny zool. hellbender ( Cryptobranchus alleghaniensis); diabeł morski icht. manta ray ( Manta birostris); diabeł tasmański zool. Tasmanian devil, ursine dasyure ( Sarcophilus harrisii).

3. przen. l. w utartych zwrotach i przysłowiach diabeł wcielony l. istny diabeł rascal, devil; ( o dziecku) imp, scamp; diabeł w niego wstąpił ( także diabeł go opętał) he's bedeviled l. possessed; diabli mnie biorą it's eating me up; it's pissing me off; diabli nadali shucks!; it never rains (but it pours); diabli wzięli (it's gone) down the drain; diabli wiedzą who the devil knows?; diabła tam! like hell he is (l. was, does etc.); adwokat diabła devil's advocate; bać się czegoś jak diabeł święconej wody be scared out of one's wits by sth; co/kto/dlaczego u diabła? what/who/why the devil?; do diabła! dammit!; Br. blast!; do diabła z czymś to hell with sth; idź do diabła! go to hell!; go to the devil!; jak (wszyscy) diabli (np. harować) like the devil, like hell; jeden diabeł it's all the same to me; ktoś diabła wart a good-for-nothing; mieć w sobie diabła be bedeviled/possessed; na diabła?! ( także po (jakiego) diabła?!) what the hell for?, what the devil for; niech mnie diabli, jeżeli... I'll be damned l. buggered if...; nie taki diabeł straszny, jak go malują it's not as bad as all that; Panu Bogu świeczkę, a diabłu ogarek run with the hare and hunt with the hounds; posłać kogoś do diabła l. do wszystkich diabłów tell sb to go to hell; rzucić w diabły dump, ditch; tam, gdzie diabeł mówi dobranoc at the back of beyond, in the backwoods l. the boondocks; zaprzedać diabłu duszę sell one's soul to the devil.

* * *

Gen.pl. -ek candle; gra (nie) jest warta świeczki the game is (not) worth the candle, it's (not) worth it; świeczki mi stanęły w oczach I saw the stars; Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek (try to) serve two masters; have one face to God and another to the devil; run with the hare and hunt with the hounds.